عدم تحمل لاکتوز در نوزاد و کودک
عدم تحمل لاکتوز یک اختلال رایج است که بر اثر ناتوانی بدن در تجزیه لاکتوز ایجاد می شود. علت این عارضه سطوح ناکافی آنزیمی به نام لاکتاز در معده است. لاکتوز قند اصلی شیر و فرآورده های شیر پستانداران (مانند انسان، گاو، بز) است. لاکتوز توسط آنزیم لاکتاز در روده کوچک تجزیه می شود. اگر فعالیت لاکتاز کم باشد، لاکتوز در روده کوچک هضم نمی شود، به کولون (روده بزرگ) منتقل می شود و در نهایت علائم عدم تحمل لاکتوز را ایجاد می کند. عدم تحمل لاکتوز اغلب با آلرژی به شیر اشتباه گرفته می شود، اما این دو عارضه باهم فرق می کنند.
علائم عدم تحمل لاکتوز عبارت است از:
– اسهال
– دل پیچه
– نفخ یا گاز معده
– دل درد
– قولنج (کولیک) نوزادی
این عارضه به ندرت ممکن است باعث یبوست و حالت تهوع شود.
علت عدم تحمل لاکتوز چیست؟
عدم تحمل لاکتوز اغلب یک وضعیت گذرا و ناشی از آسیب روده به دلیل بیماری هایی مانند عفونت، گاستروانتریت (آنفولانزای معده) یا سلیاک است (کمبود لاکتاز ثانویه). این عارضه همچنین ممکن است در چند ماه اول زندگی تا زمان ثابت شدن سطح لاکتاز در بدن (کمبود لاکتاز تکاملی) رخ دهد.
عدم تحمل لاکتوز
چه کسانی تحت تاثیر عدم تحمل لاکتوز هستند؟
برخی از افراد از یک شکل ژنتیکی عدم تحمل لاکتوز رنج می برند که در آن توانایی تولید آنزیم لاکتاز با افزایش سن کاهش می یابد (عدم تحمل لاکتوز اولیه)، به این ترتیب که به مرور زمان توانایی هضم و جذب لاکتوز از دست می رود. عدم تحمل لاکتوز اولیه بیماری است که اغلب در بچه ها و بزرگسالان مشاهده می شود.
تشخیص عدم تحمل لاکتوز
تشخیص عدم تحمل لاکتوز معمولا در صورتی انجام می شود که علائم پس از حذف تمام منابع لاکتوز از رژیم غذایی به مدت دو هفته بهبود یابد (این امر مستلزم مطالعه دقیق برچسب مواد غذایی است)، پس از مرحله غذاهای غنی از لاکتوز دوباره وارد رژیم غذایی می شوند و در صورت بازگشت علائم، تشخیص تایید می شود.
در طول تست تشخیصی باید تا حد امکان محصولات حاوی پروتئین شیر گاو بدون لاکتوز، مانند ماست و شیر گاو بدون لاکتوز مصرف شود تا از اشتباه گرفتن عدم تحمل لاکتوز با آلرژی به شیر جلوگیری شود. آلرژی به شیر در کودکان زیر 2 سال بسیار شایع است. اگر فکر میکنید ممکن است شما یا فرزندتان دچار عدم تحمل لاکتوز شدید، حتما به پزشک مراجعه کنید، زیرا علائم این عارضه میتواند مشابه سایر بیماری ها باشد.
عدم تحمل لاکتوز بیش از 6 تا 8 هفته در نوزادان و کودکان نادر است و شیر خشک بدون لاکتوز نباید بیش از این مدت استفاده شود.
در صورت عدم تشخیص دقیق می توان تست تنفسی هیدروژن انجام داد، حتما این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید. اگر علائم برطرف نشد، از مصرف لاکتوز و محصولات لبنی خودداری کنید.
رژیم غذایی کم لاکتوز
در طول رژیم غذایی مصرف لاکتوز محدود می شود، با این حال، ضروری است که پس از بهبود علائم با حذف لاکتوز از رژیم غذایی، به تدریج شروع به مصرف دوباره غذاهای حاوی لاکتوز کنید (با غذاهای کم لاکتوز شروع کنید). برچسب غذاها را بررسی کنید و مقداری پنیر سفت و ماست را امتحان کنید. اگر هیچ علامتی ایجاد نشد، سعی کنید بر اساس سطوح تحمل فردی (مقدار لاکتوزی که فرد میتواند بدون ایجاد علائم تحمل کند) مقدار کمی شیر گاو معمولی همراه با غلات یا نوشیدنیها مصرف کنید. اگر نگران عدم دریافت کافی ویتامین ها و مواد معدنی هستید، به یک متخصص تغذیه مراجعه کنید.
عدم تحمل لاکتوز با پیروی از رژیم غذایی کم لاکتوز درمان می شود. بیشتر کودکان و بزرگسالان مبتلا به عدم تحمل لاکتوز می توانند مقادیر کمی لاکتوز را در غذاها تحمل کنند. لاکتوز می تواند به عنوان پروبیوتیک عمل کند (تغذیه باکتری های مفید روده و بهبود جذب مواد معدنی مانند کلسیم)، بنابراین سعی کنید در صورت امکان آن را در رژیم غذایی خود داشته باشید.
جایگزین های شیر
شیر مادر و شیر خشک نوزاد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز
شیر مادر و شیر خشک لاکتوز بسیار بالایی دارند که می تواند عامل کولیک در برخی از نوزادان باشد. در صورت عدم بروز علائم آلرژی به شیر، کاهش محتوای لاکتوز شیر مادر و شیر خشک با استفاده از آنزیم لاکتاز برای چند ماه اول زندگی می تواند مفید باشد. شیر خشکهای کامفورت نیز لاکتوز کمی دارند و برای نوزادان مبتلا به قولنج مناسب هستند.
شیرخشک بدون لاکتوز
در صورت ابتلای کودک به بیماری گاستروانتریت (آنفولانزای معده) و عدم بهبود اسهال پس از 2 هفته، مصرف یک دوره 6 تا 8 هفته ای شیر خشک بدون لاکتوز می تواند مفید باشد. پس از مدتی کودک باید به تدریج شیرخشک معمولی مصرف کند. اگر علائم عود کردند، ممکن است کودک دچار آلرژی به شیر باشد و باید این موضوع را با پزشک در میان گذاشت.
شیرخشک های بدون لاکتوز مانند شیرخشک های معمولی حاوی پروتئین های شیر گاو است، بنابراین برای نوزادان مبتلا به آلرژی شیر مناسب نیست. شیر خشک بدون لاکتوز می تواند به بهبود علائم اسهال، نفخ، قولنج، بادمعده و بثورات پوشک کمک کند. از آن جا که پروتئین شیر گاو در شیرخشک های بدون لاکتوز موجود است، روده کودک همچنان ملتهب خواهد بود. کودک همچنین ممکن است سایر واکنش های ایمنی که بر پوست و تنفس اثر می گذارد (بثورات، مسدود شدن یا آبریزش بینی) را تجربه کند. هنگامی که پروتئین شیر گاو با استفاده از شیر خشک هایپوآلرژنیک (ضد آلرژی) حذف شود، روده بهبود می یابد و کودک می تواند مقداری لاکتوز را تحمل کند.
جایگزین های شیر برای کودکان و بزرگسالان
– شیر و محصولات لبنی بدون لاکتوز (محصولات شیری که در طی فرآوری لاکتاز اضافه شده است) کمک می کنند تا شما همچنان تمام مواد مغذی مورد نیاز بدن خود را از یک رژیم غذایی حاوی شیر گاو معمولی دریافت کرده و در عین حال از لاکتوز اجتناب کنید. بنابراین اگر این مواد غذایی به عنوان بخشی از رژیم غذایی روزانه شما مصرف شود، نباید هیچ گونه نگرانی تغذیه ای وجود داشته باشد. شیر گاو و غذاهای لبنی منابع غنی انرژی، پروتئین، کلسیم، ید، ویتامین A و ریبوفلاوین هستند. این مواد برای رشد و تکامل، سلامت استخوان و دندان ضروری هستند.
– شیرهای بز، گوسفند و سایر حیوانات برای عدم تحمل لاکتوز مناسب نیستند، زیرا لاکتوز قند اصلی شیرهای پستانداران است.
– شیرهای بر پایه فرآورده های گیاهی مانند سویا، جو دوسر، نارگیل، بادام و شاهدانه، مواد غنی شده از کلسیم هستند. در صورت حذف طولانی مدت شیر گاو برای کودک یا نگرانی در مورد رژیم غذایی، باید به متخصص تغذیه مراجعه کنید.
– شیر برنج به دلیل داشتن آرسنیک غیر آلی طبیعی باید محدود شود و به عنوان نوشیدنی شیر اصلی برای کودکان زیر چهار سال و نیم مناسب نیست.
شیر سویا بدون لاکتوز است اما برای کودکان زیر 6 ماه توصیه نمی شود.
چه مقدار جایگزین شیر لازم است؟
زیر 1 سال
بیشتر نوزادان زیر 1 سال برای تامین نیازهای تغذیه ای خود، از جمله نیاز کلسیم توصیه شده (525 میلی گرم)، روزانه به 600 میلی لیتر شیر احتیاج دارند. در صورت تغذیه با شیر مادر، فرض بر این است که تغذیه خوب معادل یک بطری شیر خشک است. اگر کودک شما کمتر از این مقدار مصرف می کند، ممکن است نیازهای تغذیه ای او برآورده نشود و باید این موضوع را به پزشک اطلاع دهید.
1 تا 3 سالگی
نیاز به کلسیم در این گروه سنی کمتر است (350 میلی گرم کلسیم) و به طور کلی 300 میلی لیتر جایگزین شیر کافی است. با این حال، اگر کودک ویتامین ها و مواد معدنی کافی را از غذاهایی که می خورد دریافت نکند، ممکن است به جایگزین شیر بیشتری نیاز داشته باشد.
4 سال به بالا
نیاز به کلسیم به تدریج به حدود 500 میلی گرم در روز افزایش می یابد که روزانه به مصرف معادل 600 میلی لیتر جایگزین شیر غنی شده نیاز دارد. توصیه می شود که بزرگسالان روزانه معادل یک پیمانه (معادل نیم لیتر) شیر غنی شده با کلسیم مصرف کنند.
لبنیات را در رژیم غذایی تان بگنجانید
بیشتر کودکان و بزرگسالان مبتلا به عدم تحمل لاکتوز می توانند برخی از غذاهای کم لاکتوز (مانند پنیر سفت، کره و ماست)، داروهای حاوی لاکتوز و حتی مقادیر کمی از شیر گاو را بدون ایجاد علائم مصرف کنند. مصرف حداکثر 240 میلی لیتر شیر گاو (12 گرم لاکتوز) در طول روز اغلب به خوبی تحمل می شود. با توجه به فواید لاکتوز، سعی کنید در صورت امکان مقداری از آن را به رژیم غذایی تان اضافه کنید. شیر و محصولات بدون لاکتوز همچنین به شما کمک می کند تا تمام مواد مغذی موجود در یک رژیم غذایی معمولی مبتنی بر شیر گاو را دریافت کنید و در عین حال از لاکتوز اجتناب کنید.
برچسب های مواد غذایی را بررسی کنید
شما باید لیست مواد تشکیل دهنده محصولات را به دقت بررسی کنید و در طول رژِیم حذفی از غذاهای حاوی شیر گاو، شیر تغلیظ شده، دوغ، روغن حیوانی و کره حیوانی اجتناب کنید. با این حال، پس از تکمیل دوره درمان می توانید برخی از این مواد را به نسبت سطح تحمل لاکتوز خود در رژیم غذایی تان بگنجانید.