آلرژی به شیر گاو چیست؟
آلرژی به شیر گاو (CMPA) یک پاسخ غیر طبیعی توسط سیستم ایمنی بدن است که در آن پروتئین های موجود در شیر به عنوان ماده ای تهدید کننده شناخته می شوند. این مسئله باعث “حساس شدن” سیستم ایمنی می شود. در این بیماری با مصرف شیر گاو سیستم ایمنی بدن پروتئین موجود در شیر گاو و فرآورده های شیر را با یک ماده مضر اشتباه گرفته، به آن حمله می کند و با ایجاد علائم آلرژیک واکنش نشان می دهد.
اگرچه آلرژی به شیر گاو یکی از شایع ترین آلرژی های غذایی است که بر نوزادان و کودکان خردسال اثر می گذارد، ولی بسیار نادر است.
این بیماری در نوزادانی که با شیر خشک تغذیه می شوند کمتر اتفاق می افتد، ولی نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می شوند بیشتر در معرض ابتلا به این آلرژی قرار دارند. علائم آلرژیک به CMPA می تواند بلافاصله یا با کمی تاخیر پس از مصرف شیر و فرآورده های شیر رخ دهد. در صورت بروز علائم فوری مانند تورم لب ها و زبان یا مشکلات تنفسی، باید سریع به دنبال کمک پزشکی باشید.
انواع آلرژی به شیر گاو
حساسیت به پروتئین گاوی بسته به نحوه واکنش سیستم ایمنی بدن به دو دسته تقسیم می شود:
علائم “فوری” (سریع ظاهر می شوند) که توسط آنتی بادی ایمونوگلوبولین E (به نام IgE) ایجاد می شوند، به طور معمول در عرض چند دقیقه تا 2 ساعت پس از مصرف شیر گاو رخ می دهد. این نوع واکنش به عنوان آلرژی به پروتئین گاوی وابسته به IgE توصیف می شود.
در نوع دیگر آلرژی به شیر، علائم به تاخیر افتاده (به کندی ظاهر می‌شوند) و توسط بخشی از سیستم ایمنی بدن به روشی متفاوت ایجاد می‌شوند. این نوع واکنش به عنوان آلرژی غیر وابسته به IgE توصیف می شود و شایع ترین نوع بیماری است. واکنش بدن به این نوع آلرژی معمولا از 2 ساعت تا 72 ساعت پس از مصرف فرآورده گاوی شروع می شود. اگر مصرف شیر گاو در رژیم غذایی ادامه یابد، سیستم ایمنی در طول روزها یا حتی هفته ها به ایجاد علائم ادامه خواهد داد. (IgE یا ایمونوگلوبین E یک آنتی بادی طبیعی در بدن است که باعث علائم آلرژیک می شود)
علائم آلرژی به شیر گاو
علائم CMPA اغلب در هفته ها و ماه های اولیه زندگی نوزادان شروع می شود. علائم احتمالی زیادی وجود دارد که نشان دهنده آلرژی نوزاد به شیر گاو است. علائم آلرژیک می تواند بر پوست، دستگاه گوارش و (به ندرت) دستگاه تنفسی یا گردش خون اثر بگذارد. علائم ممکن است خفیف، متوسط یا شدید باشد. با این حال، بیان این نکته ضروری است که برخی از این علائم مانند ریفلاکس، کولیک و یبوست در نوزادان بیشتر دیده می شود.
آلرژی به شیر گاو
در واکنش سریع علائم به سرعت پس از مصرف شیر گاو ایجاد می شوند. این علائم به احتمال زیاد زمانی دیده می شود که نوزاد از شیر گرفته می شود یا تغذبه او از شیر مادر به شیر خشک تغییر می کند. علائم معمولا خفیف تا متوسط است و اغلب فقط روی پوست کودک اثر می گذارد. علائم شدید که بسیار نادر است می تواند بر سیستم تنفسی یا میزان هوشیاری کودک اثر بگذارد. با این حال، در صورت تشخیص علائم شدید نگران کننده باید فورا با اورژانس تماس بگیرید، زیرا می تواند بالقوه کشنده باشد. این نوع واکنش آلرژیک آنافیلاکسی نامیده می شود.
در واکنش تاخیری علائم بسیار آهسته تر ظاهر می شوند و به احتمال زیاد خفیف تا متوسط هستند. تشخیص علت علائم و ارتباط آن با پروتئین شیر سخت است، زیرا چندین ساعت پس از مصرف شیر و فرآورده های شیر اتفاق می افتد.
آیا پروتئین شیر گاو علائم دیگری ایجاد می کند؟
شیر گاو از سه ماده اصلی پروتئین، قند و چربی تشکیل شده است. در آلرژی به شیر گاو، پروتئین هایی به نام کازئین و آب پنیر باعث این مشکل می شوند. با این حال، قند (لاکتوز) موجود در شیر نیز می‌تواند برخی علائم ایجاد کند. این عارضه با عنوان عدم تحمل لاکتوز شناخته می شود. درک تفاوت بین عدم تحمل لاکتوز و آلرژی به شیر گاو مهم است، زیرا درمان این دو بیماری باهم فرق می کند.
تشخیص آلرژی به شیر گاو
پزشک با ارزیابی علائم می تواند علت بیماری را تشخیص دهد. او برای شناسایی علل احتمالی یک سری سؤال می پرسد و معاینه فیزیکی انجام می دهد. از آن جا که زمان ملاقات محدود است برای دست یابی به بهترین نتیجه پاسخ سوالات زیر را قبل از حضور در جلسه یادداشت کرده و با خود همراه داشته باشید.
– چه علائم و نشانه هایی دارید؟
– علائم از کی شروع شد؟
– علائم چقدر طول می کشد؟
– آیا فرزندتان را از شیر گرفته اید؟ کودک چه غذا و نوشیدنی هایی مصرف می کند؟
– کودک چگونه تغذیه می شود (شیر مادر، شیر خشک، یا ترکیب هر دو)؟
– آیا می دانید که کدام غذا باعث ایجاد علائم می شود؟
– زمان بروز علائم چقدر است (آهسته یا سریع)؟
– آیا در هر بار مصرف غذای مشکوک علائم ظاهر می شود؟
– آیا شرایط آلرژیک موجود (آسم، اگزما، تب یونجه، آلرژی غذایی) یا سابقه خانوادگی چنین آلرژی وجود دارد؟ (این مسئله می تواند احتمال ابتلای کودک به آلرژی غذایی را افزایش دهد).
– آیا مصرف دارو یا تغییر رژیم غذایی را امتحان کرده اید؟
حساسیت به پروتئین گاوی
آزمایشات تشخیص آلرژی به شیر گاو
پس از بررسی سابقه دقیق آلرژی، آزمایش تشخیصی مورد بحث قرار می گیرد. آزمایش به نوع مشکوک آلرژی به شیر گاو بسنگی دارد.
واکنش آلرژیک فوری (وابسته به IgE)
اگر نوزاد مشکوک به واکنش فوری به شیر گاو باشد، پزشک احتمالا برای انجام آزمایش آلرژی و مدیریت بیشتر بیمار را به پزشک متخصص آلرژی کودکان ارجاع می دهد. دو آزمایشی که به تشخیص واکنش‌های IgE کمک می‌کنند، شامل آزمایش پوستی و آزمایش خون آنتی‌بادی اختصاصی IgE (به عنوان تست RAST شناخته می‌شود) است.
واکنش آلرژیک تاخیری (غیر وابسته به IgE)
اگر نوزاد مشکوک به واکنش تاخیری به شیر گاو باشد، انجام آزمایش پوستی و آزمایش خون بی فایده است. تشخیص آلرژی تاخیری باید با شروع آزمایشی حذف تمام پروتئین شیر گاو انجام شود. برای نوزادانی که با شیر خشک تغذیه می شوند، باید یک شیر خشک مخصوص کم آلرژی (به نام شیرخشک هایپوآلرژنیک) تجویز شود.
اگر به نظر نوزاد به پروتئین شیر گاو موجود در شیر مادر واکنش نشان دهد، باید شیر گاو و تمام محصولات حاوی شیر گاو از رژیم غذایی مادر حذف شود. این رژیم حذفی آزمایشی باید توسط پزشک یا متخصص هدایت شود. در صورتی که نوزاد به طور انحصاری از شیر مادر تغذیه می کند، ممکن است پزشک مادر را به یک متخصص تغذیه معرفی کند تا از تامین نیازهای تغذیه ای او و فرزندش اطمینان حاصل شود.
در موارد شایع تر که علائم مشکوک آلرژی خفیف تا متوسط در نظر گرفته می‌شوند، طول درمان معمولا 2 تا 4 هفته (حداقل 2 هفته) است. در پایان دوره پزشک شروع تدریجی شیر گاو به رژیم غذایی کودک را توصیه می کند. این فرآیند علت بیماری را مشخص می کند. اگر علت آلرژی باشد، می توان انتظار داشت که علائم در چند روز اول پس از مصرف مجدد شیر گاو عود کند. اگر این اتفاق بیفتد، بازگشت به رژیم حذفی ضروری است و علائم معمولا دوباره برطرف می‌شوند و در نهایت تشخیص حساسیت به شیر گاو تایید می شود.
در بعضی موارد واکنش های فوری آلرژی به پروتئین گاوی باعث بروز علائم آلرژیک جدی می شود (آنافیلاکسی)، در این شرایط پزشک رژیم غذایی حذفی را توصیه می کند. با این حال، در صورت بهبودی در علائم برای تایید تشخیص، مصرف مجدد پروتئین شیر گاو در خانه توصیه نمی شود. بلکه رژیم غذایی باید ادامه یابد و کودک تحت ارزیابی و مراقبت مداوم قرار گیرد.
در مواردی که در طول رژیم حذفی هیچ بهبودی واضحی در علائم مشاهده نشود، بعید است که علت بیماری آلرژی به شیر باشد. پزشک معمولا بازگشت به یک رژیم غذایی عادی را توصیه می کند و به بررسی سایر علل احتمالی ادامه می دهد.
جایگزین شیر گاو برای نوزادان
رژیم غذایی بدون شیر گاو به معنی پرهیز از پروتئین های موجود در شیر گاو (آب پنیر و کازئین) است. منع مصرف افزون بر شیر گاو، شامل فرآورده های شیر و همچنین شیر بسیاری از پستانداران چهارپا است، زیرا پروتئین های شیر آن ها بسیار مشابه پروتئین شیر گاو است. بنابراین، شیر بز و گوسفند نیز برای کودکان دچار آلرژی به شیر گاو، گزینه مناسبی نیست.
شیر مادر
بهترین تغذیه برای کودک شیر مادر است. مادرانی که به نوزادشان شیر می دهند نیز باید رژیم غذایی خاصی داشته باشند، زیرا این پروتئین‌ها ممکن است از طریق شیر مادر به نوزاد منتقل شود. برای درمان بیماری پزشک به مادر توصیه می کند تا لبنیات و فرآورده های شیر را از رژیم غذایی خود حذف کند. روند تشخیص بیماری شامل یک آزمایش 6 هفته ای برای بررسی علائم است.
شیرخشک هایپوآلرژنیک
در نوزادانی که فقط از شیر خشک تغذیه می‌کنند (یا افزون بر شیر مادر، شیر خشک مصرف می کنند)، باید به جای شیرخشک معمولی از شیرخشک ضد حساسیت (کم آلرژی) استفاده کرد. شیرخشک‌های هیدرولیز شده شیرخشک های مخصوص حساسیت به پروتئین گاوی هستند که پروتئین های شیر موجود در آن شکسته شده و کمتر باعث واکنش آلرژیک می شوند. بیشتر نوزادان مبتلا به آلرژی این شیرخشک را تحمل می کنند. برای کودکانی که قادر به تحمل شیرخشک هیدرولیز شده نیستند، شیرخشک بر پایه اسید آمینه مورد نیاز است. این شیرخشک که مبتنی بر شیر گاو نیست و پروتئین آن کاملا تجزیه می‌شود، عملکرد بهتری دارد و تقریبا در تمام موارد آلرژی به پروتئین گاوی می تواند قابل تحمل باشد.
شروع تغذیه نوزاد با شیرخشک هایپوآلرژنیک
پذیرش شیرخشک متفاوت برای نوزادان می تواند دشوار باشد، به ویژه که طعم و بوی شیرخشک های ضد حساسیت با شیرخشک های معمولی فرق می کند. بیشتر نوزادان زیر 3 تا 4 ماه به راحتی این تغییر را می پذیرند. تغییر شیرخشک نوزادان بزرگ تر و کودکانی که واکنش‌های آلرژیک تاخیری دارند، بابد به تدریج در طی چند روز انجام شود و شیرخشک هایپوآلرژنیک با شیرخشک معمولی مخلوط شود تا زمانی که کودک به مزه آن عادت کند، همچنین می توان یک قطره عصاره وانیل به این شیر اضافه کرد. ممکن است در طول تغییر شیرخشک مدفوع کودک تغییر رنگ دهد (سبز تیره) و همچنین دفعات اجابت مزاج کمتر شود. این مسئله کاملا طبیعی است و جای نگرانی نیست.
در صورت تشخیص آلرژی به شیر گاو، کودک باید تحت ارزیابی منظم متخصص تغذیه قرار گیرد تا از مناسب ترین شیر خشک یا جایگزین شیر بهره مند شود. اگر به نظر حساسیت کودک به شیر برطرف شد، او باید بتواند پس از شروع مجدد شیر گاو، برخی از غذاهای حاوی شیر را نیز تحمل کند. متخصص تغذیه می تواند در مورد زمان و نحوه قطع شیرخشک به شما کمک کند.
حمایت مداوم از کودکان دچار آلرژی به شیر گاو
پزشک با پشتیبانی متخصص تغذیه مسئول فرآیند تشخیص و ارائه مراقبت های مداوم برای هر نوع آلرژی به پروتئین شیر گاو (خفیف تا متوسط با علائم غیر وابسته یا وابسته به IgE ) است. معمولا توصیه می شود که هرگونه حساسیت مشکوک به شیر به خدمات تخصصی آلرژی کودکان ارجاع داده شود.
خوشبختانه، بیشتر بچه ها در اوایل کودکی از این بیماری رهایی پیدا می کنند و این مشکل با بزرگ شدن کودک بهبود می یابد.