مایع آمنیوتیک چیست؟
طی دوران بارداری، جنین در حال رشد در کیسهای پر از مایع (کیسه آمنیوتیک) در داخل رحم قرار دارد. دیواره کیسه آمنیوتیک از دو غشاء تشکیل شده است: کوریون یا برونشامه (chorion) و آمنیون (amnion). این لایهها سبب میشوند تا فرزندتان سفت و محکم در کیسۀ حاوی مایع آمنیوتیک قرار گیرد.اغلب در حین زایمان، وقتی بچه آمادۀ تولد است، این غشاءها پاره و باز میشوند و مایع از درون آن بیرون میریزد. به این پدیده پاره شدن کیسه آب میگویند.
در حین دوران بارداری مایع امنیوتیک به طرق مختلف به فرزندتان کمک میکند تا رشد کند :
• اگر ضربهای به شکمتان وارد شود یا برآمدگی شکم با جایی برخورد کند و له شود، این مایع از جنین محافظت میکند؛
• به تکمیل ریهها و سیستم گوارشی جنین و رشد استخوانها و عضلاتش کمک میکند؛
• از جنین در برابر عفونتها محافظت میکند؛
• دمای جنین را ثابت نگه میدارد.
سطح نرمال مایع آمنیوتیک چقدر است؟
جنین مرتبا مایع آمنیوتیک را قورت میدهد و آن را به شکل اوره از طریق ادرار دفع میکند. این یعنی که میزان مایع در کیسه امنیوتیک هر روز بالا و پایین میرود. با پیشرفت بارداری سطح مایع آنیوتیک افزایش مییابد. در هنگام شروع بارداری فقط چند میلیلیتر از این مایع را در خود دارید در حالیکه حدود هفتۀ 36 بارداری این میزان به 800 میلیلیتر تا 1000 میلیلیتر افزایش پیدا میکند. از هفتۀ 38 بارداری به بعد، میزان مایع بهتدریج کاهش پیدا میکند تا اینکه آمادۀ به دنیا آوردن بچه میشوید.
کم بودن زیاد از حد مایع آمنیوتیک در اطراف جنین را الیگوهیدرامنیوس (oligohydramnios) و زیاد بودن بیش از حد آن را پلیهیدارمینوس (polyhydramnios) یا هیدارمینوس (hydramnios) مینامند.
کم بودن میزان مایع آنیوتیک یکی از مشکلات نسبتا شایع در بارداری بهشمار میرود. از هر 25 زن باردار یک نفر به این مشکل دچار است و از هفتۀ 41 بارداری به بعد این آمار به یک نفر در هر هشت نفر افزایش پیدا میکند.
از کجا بفهمم که سطح مایع آمنیوتیکم پایین است؟
اگر شکمتان یا جنین کوچکتر از حد انتظار باشد، پزشک متخصص یا ماما به کم بودن میزان مایع آمنیوتیک مشکوک میشود. اغلب زمانیکه ماما در یکی از جلسات قبل از تولد بچه، با استفاده از متر دور شکمتان را اندازه میگیرد، متوجه چنین مسئلهای میشود. همچنین در صورت دارا بودن ریسک فاکتورهای به دنیا آوردن بچۀ زیروزن (کم وزن) نیز پزشک سطح مایع آمنیوتیکتان را چک میکند. این فاکتورها (عوامل خطر) وارد زیر را شامل میشوند:
• قبل از این هم فرزندی داشتهاید که در هنگام زایمان زیادی کوچک بوده یا وزنش در هنگام تولد کم بوده است؛
• بیماری یا شرایط خاصی نظیر مسمومیت حاملگی (لوپوس) دارید؛
• مشکل فشار خون دارید.
اگر پزشک یا ماما نگرانی خاصی در خصوص وضعیتتان داشته باشد، شما را برای انجام سونوگرافی فراصوتی میفرستد.
مسئول سونوگرافی از دو روش میتواند میزان مایع آمنیوتیک شما را بررسی کند:
• بزرگترین پاکۀ عمودی (MVP) : این روش قابل اطمینانترین راه اندازهگیری مایع است. مسئول سونوگرافی عمق بزرگترین پاکت مایع آمنیوتیک موجود در رحمتان را اندازه میگیرد. در حالت کلی، از اواخر سه ماهۀ دوم بارداری به بعد اگر مقدار MVP کمتر از 2 سانتیمتر (0.8 اینچ) باشد، میزان مایع، کم تلقی میشود.
• شاخص مایع آمنیوتیک (AFI): این روش اندازهگیری میزان اطمینانپذیری پایینتری دارد اما هنوز هم برخی پزشکان از آن استفاده میکنند. در این روش، مسئول سونوگرافی به تصویر رحم نگاه میکند و آن را به چهار بخش تقسیم کرده و میزان مایع آمنیوتیک را در هر یک از این بخشها اندازه میگیرد. میانگین بهدست آمده از تمام این اندازهگیریها، شاخص مایع آمنیوتیک یا AFI است. در حالت کلی، از اواخر سه ماهۀ دوم بارداری به بعد اگر مقدار AFI کمتر از 5 سانتیمتر (0.2 اینچ) باشد، میزان مایع، کم تلقی میشود.