ماموگرافی
ماموگرافی (mammography) چیست؟
ماموگرافی یا ماموگرام، عکس‌برداری از سینه با استفاده از اشعۀ ایکس است. از این نوع اسکن برای شناسایی و تشخیص سرطان سینه استفاده می‌شود. ماموگرافی به همراه آزمایش‌های معمول و منظم کلینیکی و خودآزمایی‌های ماهانه (معاینات فردی) از روش‌های اصلیِ تشخیص زود هنگام سرطان سینه به‌شمار می‌روند.
برخی از متخصصان توصیه می‌کنند که زنان از 40 سالگی به بعد باید سالانه یا هر دوسال یک‌بار ماموگرافی انجام دهند. به همین شکل، توصیۀ اتحادیۀ سرطان نیز مبنی بر این است که زنان از 45 سالگی به بعد باید به‌طور منظم ماموگرافی انجام دهند. ممکن است که اگر خودتان یا اعضای خانواده‌تان سابقۀ ابتلا به سرطان سینه داشته باشید، پزشک از شما بخواهد که ماموگرافی را زودتر از سن معمول و به دفعات بیشتری انجام دهید و در کنار آن از ابزارهای تشخیصی دیگر نیز استفاده کنید.
اگر پزشک ماموگرافی را به عنوان یک تست معمولی برای بررسی هر نوع تغییر یا ابتلای احتمالی به سرطان تجویز کند، آن را ماموگرافی غربالگری سرطان سینه می‌نامند. در این نوع از آزمایشات، پزشک با استفاده از اشعۀ ایکس چند عکس از هر یک از سینه‌ها می‌گیرد.
چنانچه غده یا دیگر علائم سرطان سینه را داشته باشید، پزشک ماموگرافی تشخیصی تجویز می‌کند. اگر سابق بر این درون‌کاشت سینه (ایمپلنت سینه) داشته‌اید نیز برای‌تان ماموگرافی تشخیصی تجویز می‌شود. ماموگرافی‌های تشخیصی نسبت به ماموگرافی غربالگری مفصل‌تر و طولانی‌تر هستند. عموما در این نوع ماموگرافی برای داشتن تصویر مناسب از جهات و زوایای مختلف سینه، نیاز به اشعۀ ایکس بیشتری است. همچنین ممکن است رادیولوژیست، در بخش‌هایی از تصویر که اهمیت بیشتری دارند، بزرگنمایی انجام دهد.
چطور خودم را برای ماموگرافی آماده کنم؟
باید برخی موارد را در روز ماموگرافی‌تان رعایت کنید. نباید از خوشبوکننده‌های بدن، پودر بدن و عطر استفاده کنید. همچنین نباید کرم و نرم‌کنندۀ پوست بدن (لوسیون) به سینه یا زیر بغل‌تان بزنید. این گونه مواد تصویر به‌دست آمده در ماموگرافی را تخریب می‌کنند و در آن به شکل تجمع آهک یا کلسیم دیده می‌شوند، برای همین مهم است که حین ماموگرافی از این مواد استفاده نشود. اگر باردار هستید یا بچه شیر می‌دهید، رادیولوژیست را قبل از شروع ماموگرافی در جریان قرار دهید. در کل، در زمان بارداری و شیردهی قادر به انجام ماموگرافی نخواهید بود ولی اگر برای‌تان ضروری باشد، پزشک از روش‌هایی دیگر نظیر سونوگرافی فراصوتی برای به‌دست آوردن اطلاعات مورد نظر خود استفاده می‌کند.
طی فرایند ماموگرافی چه اتفاقی می‌افتد؟
بعد از اینکه تمام لباس‌های بالاتنه و تمام زیورآلات خود نظیر گردنبند را درآوردید، تکنسین ماموگرافی یک لباس روپوش مانند به شما می‌دهد که با بندهایی که در جلویش گره می خورد، بسته می‌شود. بسته به تجهیزات ماموگرافی موجود در مرکزی که این فرایند را در آن‌جا انجام می‌دهید، ممکن است ماموگرافی به‌صورت نشسته یا ایستاده انجام گیرد.
هر یک از سینه‌ها روی بشقاب مسطح اشعۀ ایکس قرار داده می‌شود. سپس کمپرسور (دستگاه فشارنده) روی سینه فشار می‌آورد تا بافت سینه را صاف و مسطح کند. این امر سبب می‌شود تا تصویر واضح‌تری از سینه به‌دست بیاید. ممکن است از شما خواسته شود تا حین گرفتن هر یک از عکس‌ها نفس‌تان را در سینه حبس کنید. همچنین ممکن است کمی احساس فشار و ناراحتی داشته باشید اما این حالت زیاد طول نمی‌کشد.
در حین فرایند ماموگرافی، پزشک تصاویر به دست آمده را یک‌به‌یک مرور می‌کند و در صورت نیاز، چنانچه بخشی از تصاویر ناواضح باشد یا در قسمتی خاص نیاز به دقت بیشتری احساس شود، از شما می‌خواهد تا عکس‌های بیشتری بگیرید. این اتفاقات بسیار شایع هستند پس اگر در چنین حالتی واقع شدید، دلیلی برای ناراحتی و نگرانی وجود ندارد.
گاهی از ماموگرامهای دیجیتالی (دستگاه ماموگرافی) استفاده می‌شود. این نوع از ماموگرافی بیشتر برای زنان زیر 50 سال مناسب است که بافت سینه‌هایشان متراکم‌تر و حجیم‌تر است.
دستگاه‌های ماموگرافی دیجیتال، اشعۀ ایکس را به تصویری الکترونیکی از سینه تبدیل می‌کنند که روی کامپیوتر ذخیره می‌شود. به این شکل، به محض عکس‌برداری، تصاویر در کامپیوتر قابل مشاهده هستند و دیگر نیاز نیست که رادیولوژیست تا زمان آماده شدن عکس‌ها منتظر بماند. همچنین کامپیوتر به پزشک کمک می‌کند تا تصاویری که در ماموگرافی معمولی وضوح بالایی ندارند را بهتر ببیند.
ماموگرافی چه اختلالاتی به‌دنبال دارد؟
در حین فرایند ماموگرافی در معرض تشعشع میزان بسیار کمی اشعۀ ایکس قرار می‌گیرید. خطر احتمالی این میزان تشعشع بسیار کم است. چنانچه نیاز باشد که زنی باردار قبل از زایمان حتما ماموگرافی انجام دهد، حین انجام فرایند، روی لباسش، پیشبندی سربی بسته می‌شود.
نتایج ماموگرافی چه معنایی دارند؟
تصاویر به دست آمده از ماموگرافی به شناسایی تجمع آهک و کلسیم در سینه‌ها کمک می‌کنند. بیشتر موارد تجمع آهک در سینه، نشانۀ ابتلا به سرطان سینه محسوب نمی‌شود. همچنین ماموگرافی به تشخیص کیست (cyst) -کیسه‌هایی پر از مایع که به شکل نرمال در دوران قاعدگی در سینۀ بعضی از زنان ظاهر شده و خود‌به‌خود از بین می‌روند- و دیگر غده‌های سرطانی و غیرسرطانی کمک می‌کند.
یک سیستم تشخیصی تحت عنوان سیستم پایگاه داده و گزارشات عکس‌برداری از سینه (BI-RADS) برای تفسیر نتایج ماموگرافی وجود دارد. این سیستم، هفت دسته‌بندی، از صفر تا شش دارد. هر یک از این دسته‌ها گویای آن است که آیا به عکس‌برداری‌های بیشتر از سینه نیاز است یا نه و اینکه آیا احتمال دارد که بخشی از سینه، غده ای خوش‌خیم یا بدخیم (سرطانی) داشته باشد یا نه.
یک از این دسته‌بندی‌ها، برنامه‌های فالوآپ (پیگیری) خاص خود را دارند. اقداماتی که در این برنامه‌های فالوآپ انجام می‌گیرند، عکس‌برداری مجدد، ادامۀ معاینات و جلسات ماموگرافی، جلسۀ معاینۀ شش ماهه یا بیوپسی (بافت‌برداری) را شامل می‌گردند.
پزشک عکس‌ها و نتایج ماموگرافی شما را بررسی می‌کند و طی جلسۀ پیگیری مراحل بعدی درمان را برای‌تان توضیح می‌دهد.
مترجم: ملوک دانشمند