سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS) نوعی ناهنجاری هورمونی است که در سن باروری در میان زنان بسیار شایع است. زنان مبتلا به این سندرم، قاعدگی‌هایی گاه‌به‌گاه و نامنظم یا طولانی دارند یا اینکه سطح هورمون مردانۀ آندروژن (androgen) در آن‌ها بالا است. در صورت ابتلا به این سندرم، ممکن است که تخمدان‌ها کیست‌های کوچک پر از مایع (فولیکول/ follicles) تولید کنند و نتوانند به‌طور منظم تخمک‌گذاری انجام دهند.
علل اصلی ابتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک هنوز برای‌مان شناخته شده نیست. اما تشخیص زودهنگام بیماری و کاهش وزن می‌تواند خطرات و اختلالاتی که این سندرم ممکن است در درازمدت داشته باشد، نظیر دیابت نوع 2 و بیماری‌های قلبی را کاهش دهد.
نشانه‌ها و علائم سندرم تخمدان پلی کیستیک
علائم و نشانه‌های PCOS اغلب در هنگام اولین عادت ماهانه در دوران بلوغ بروز می‌کنند. گاهی اوقات، PCOS دیرتر و مثلا در اثر بالا رفتن شدید وزن، بروز می‌کند.
علائم و نشانه‌های PCOS در میان افراد مختلف، با هم فرق دارد. اما زماینکه حداقل دو مورد از علائم زیر را داشته باشید، مبتلا به PCOS تشخیص داده می‌شوید:
• قاعدگی نامنظم
قاعدگی گاه‌به‌گاه، نامنظم یا طولانی از شایع‌ترین علائم PCOS به‌شمار می‌رود. برای مثال ممکن است که نه بار در سال پریود شوید و 35 روز بین دوره‌های قاعدگی‌تان فاصله باشد و هربار هم قاعدگی بسیار شدیدی داشته باشید.
• آندروژن بالا
میزان بالای هورمون مردانه می‌تواند منجر به بروز علائمی نظیر رشد بیش از حد مو در صورت و اندام (هیرسوتیسم / hirsutism) ، آکنۀ شدید (acne) و کچلی مردانه شود.
سونوگرافی دقیق تهران
دقیق ترین سونوگرافی
• تخمدان‌های پلی کیستیک
ممکن است که تخمدان‌هایتان بزرگ شوند و کیست‌های کوچک پر از مایعی (فولیکول/ follicles) تولید کنند که اطراف تخمک‌ها را بگیرند؛ در نتیجه تخمدان‌هایتان نمی‌توانند منظم عمل کنند.
علائم و نشانه‌های PCOS معمولا در افراد مبتلا به چاقی مزمن، تشدید می‌گردند.
کی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر در مورد قاعدگی خود نگرانی خاصی دارید، یا دچار ناباروری هستید یا شاهد علائم و نشانه‌های آندروژن بالا هستید، علائمی نظیر هیرسوتیسم ( مردمویی یا رشد بیش از حد مو در صورت و اندام/ hirsutism) ، آکنه (acne) و کچلی مردانه، به پزشک مراجعه کنید.
علل بروز سندرم تخمدان پلی کیستیک
علت دقیق بروز این سندرم هنوز مشخص نیست. عواملی که می‌توانند در بروز این سندرم نقش داشته باشند، موارد زیر را شامل می‌گردند:
• انسولین بالا
انسولین، هورمونی است که توسط غدۀ پانکراس ترشح می‌شود و به سلول‌ها امکان می‌دهد تا از قند، یعنی اولین منبع انرژی بدن، استفاده کنند. اگر سلول‌ها در برابر فعالیت انسولین مقاومت کنند، میزان قند خون شدیدا بالا می‌رود و بدن برای مقابله با این امر، انسولین بیشتری تولید می‌کند. میزان انسولین زیاد، تولید آندروژن را افزایش می‌دهد و در نتیجه در تخمک‌گذاری مشکل ایجاد می‌شود.
• التهاب خفیف
این واژه به فرایندی اشاره دارد که طی آن گلبول‌های سفید خون برای مبارزه با عفونت موادی خاص تولید می‌کنند. تحقیقات انجام شده حاکی از آن است که زنان مبتلا به PCOS نوعی التهاب خفیف دارند که تخمدان‌های پلی‌کیستیک را تحریک به تولید آندروژن می‌کند؛ این امر در نتیجه منجر به بروز مشکلات قلبی و عروقی می‌گردد.
• عوامل موروثی
تحقیقات نشانگر آن است که میان برخی ژن‌ها و بروز PCOS ارتباط وجود دارد.
• آندروژن بالا
تخمدان‌ها میزان غیرمعمول و زیادی آندروژن تولید می‌کنند که در نهایت منجر به بروز هیرسوتیسم و آکنه می‌شود.
اختلالات ناشی از سندرم تخمدان پلی کیستیک
اختلالاتی که سندرم تخمدان پلی کیستیک ممکن است در پی داشته باشد، موارد زیر را شامل می‌گردد:
• ناباروری
• دیابت بارداری و فشار خون بالا در دوران بارداری
• سقط جنین یا زایمان زودرس
• استئاتوهپاتیت غیرالکلی (Nonalcoholic steatohepatitis)- التهاب شدید کبد که در اثر تجمع چربی در کبد بروز می‌کند.
• سندرم متابولیک (Metabolic syndrome)_ مجموعه‌ای از ناراحتی‌ها نظیر فشارخون بالا، قند خون بالا، و بالا بودن ناهنجار سطح کلسترول و تری‌گلیسرید که به‌طرز چشمگیری احتمال بروز بیماری‌های قلبی-عروقی را افزایش می‌دهند.
• پیش‌دیابت یا دیابت نوع 2
• وقفۀ تنفسی یا آپنۀ خواب (Sleep apnea)
• افسردگی، اضطراب و اختلال در خورد و خوراک
• خون‌ریزی غیرمعمول رحم
• سرطان دیوارۀ رحم (سرطان آندومتر/ endometrial cancer)
چاقی مزمن ارتباطی مستقیم با سندرم تخمدان پلی‌کیستیک دارد و می‌تواند اختلالات مذکور را تشدید نماید.
مترجم: ملوک دانشمند